مشکل گشای علمی

یونس بن عبدالرحمان ، از شاگردان حضرت رضا (علیه السلام) بود، و در آن عصر بحث و بررسى درباره سرنوشت و اراده و مشیت و...، در میان دانشمندان رواج داشت، معماى این امور براى یونس، حل نشده بود، یونس مى خواست این معما با بیان شیواى امام رضا  (علیه السلام)  حل و روشن گردد، به محضر آن حضرت آمد و درباره امور پیش گفته، سخن به میان آورد و توضیح خواست. امام رضا  (علیه السلام)  به او چنین فرمود: اى یونس! عقیده « قدریه » را نپذیر، زیرا عقیده آنها نه با گفتار اهل بهشت تطبیق مى کند، و نه با گفتار دورخیان، و نه با گفتار شیطان، مطابقت دارد، زیرا (طبق آیه 43 سوره اعراف ) بهشتیان در بهشت گویند: الحمد لله الذى هدانا لهذا و ماکنا لنهتدى لولا ان هدانا الله.

دوزخیان (طبق آیه 106 مؤ منون ) در دوزخ مى گویند:
« ربنا غلبت علینا شقوتنا و کنا قوما ضالین »
و ابلیس (طبق آیه 39 حجر) گفت:
« رب بما اغویتنى »
بنابراین این هر سه گروه، نیکى و بدى را به خدا نسبت مى دهند، ولى قدریه به خودشان بر مى گردانند.
یونس گفت: سوگند به خدا، من گفتار آنها (قدریه ) را قبول ندارم، بلکه عقیده ام این است که: چیزى پدید نیاید مگر آنچه را خدا بخواهد و اراده و مقدر و حکم نماید.
امام رضا: اى یونس! این گونه نیست ... (بلکه خواست خدا این است که انسان نیز در کارهایش مختار باشد) آیا مى دانى مشیت یعنى چه؟
مشیت و خواست خدا، یاد نخستین (لوح محفوظ) است، آیا مى دانى « اراده » چیست؟ اراده، تصمیم بر آنچه مى خواهد، مى باشد آیا مى دانى « قدر» یعنى چه؟ قدر، همان اندازه گیرى و مرزبندى است، مانند مدت عمر زندگى، و هنگام مرگ، سپس فرمود: منظور از حکم (قضاء) محکم ساختن و عینیت بخشیدن است.
یونس که از بیانات روشن امام رضا  (علیه السلام)  قانع و خشنود و شیفته آن حضرت شده بود اجازه طلبید که سر مقدس امام را ببوسد، و در این حال عرض ‍ کرد: گره مطلب مشکل را بروى من گشودى که من از آن ناآگاه بودم.

کافی حدیث 4، ص 157، 158، ج 1.